Tuindorp 22 en 23

Het zijn buren, in een twee-onder-een-kapper. De linkerwoning heeft huisnummer 1; de rechter is nummer 2. Toch wonen ze niet in dezelfde straat. We staan hier op de hoek van de Tuindorpweg en de Spoorlaan. Het huis links heeft als adres Spoorlaan 1, rechts is de Tuindorpweg 2.

De wijk waarin deze woningen liggen, is Tuindorp. De wijk is gebouwd tussen 1919 en 1925 in opdracht van de Staatsspoorwegen voor de huisvesting van medewerkers van het rangeerterrein bij Onnen, dat in 1920 gereedkwam.

De nieuwe woonwijk was een voor die tijd typische vorm van stedenbouw die werd aangehangen door sociaal voelende ondernemers, en die een tuindorp of tuinwijk werd genoemd. Ook elders in ons land verrezen tuindorpen.

In 1920 was het eerste deel van Tuindorp klaar, tegelijk met het rangeerterrein. Eind 1925 was de hele nieuwe wijk gereed. Er waren toen in totaal 132 woningen verrezen. Ook waren er vier winkels (een kruidenierswinkel annex brooddepot, een groente- en viswinkel, een slagerij en een manufacturenwinkel) alsook een school, de Tuindorpschool.

Terug naar de huizen op de foto. Niet altijd hebben ze het adres gehad dat ze nu hebben. In Haren is de systematiek van de huisnummering een aantal maal ingrijpend gewijzigd (waarover op de website van historische vereniging Old Go veel informatie verkrijgbaar is).

Vanaf 1930 – toen in Haren straatnamen werden ingevoerd, behalve in Tuindorp – werden de panden in deze nog nieuwe wijk doorlopend genummerd en kregen ze als adres Tuindorp 1 t/m 132. Pas in 1951 kreeg ook Tuindorp straatnamen, en toen veranderden de adressen van de panden in de huidige.

Volgens een omnummeringsschema (opent als pfd) dat ook op de website van Old Go te vinden is, zouden de panden op de foto, Spoorlaan 1 en Tuindorpweg 2, voordien Tuindorp 22 respectievelijk Tuindorp 23 zijn geweest. Er zijn echter redenen om daaraan te twijfelen.

In oude adresboeken van Haren (zie opnieuw de onvolprezen website van Old Go) zijn veelal zowel per straat als op alfabet de namen van de (hoofd)bewoners van alle woningen in Haren vermeld. Zo valt in het adresboek van 1932 (opent als pfd) te achterhalen dat op Tuindorp 22 (het huidige Spoorlaan 1) T. Bril woonde, die van beroep “stationsambt. N.S.” was.

Op Tuindorp 23 (wat de huidige Tuindorpweg 2 zou zijn) woonde H. Noteboom, die het vak van wagenlichter N.S. uitoefende. En daar zit onze twijfel. In de sterk hiërarchische maatschappij van die tijd woonden de hooggeplaatste NS-medewerkers (zoals de directeur, de stationschef of de depot chef) woonden aan de Rijksstraatweg, de Onnerweg of de Stationsweg. Lagergeplaatsten woonden in Tuindorp, maar ook daar moest er verschil zijn.

De heer Bril, van Tuindorp 22, was “stationsambtenaar”, waarschijnlijk een middelbare functie; hij stond zelfs (pagina 39) vermeld bij de min of meer belangrijke spoorwegmedewerkers. Het is dus logisch dat hij in een van de fraaiere woningen (twee-onder-één-kap, rietgedekt) woonde.

De heer Noteboom, die op T23 woonde, was wagenlichter, volgens een lijst oude beroepen een “arbeider in dienst van de spoor- of tramwegen, belast met het de- en monteren van de onderstellen van de wagons en zo nodig het repareren daarvan”. Een onderhoudsmonteur dus, en zonder iets af te doen aan de waarde van dat vak (en los van de vraag of zulks terecht was en nog is) stond en een handwerksman in wat minder hoog aanzien dan een kantoorklerk en een leidinggevende. Het is daarom in het licht van de toenmalige hiërarchische verhoudingen wat verbazend dat de heer Noteboom in een mooie, rietgedekte twee-onder-één-kapper zou wonen.

Op basis van de hierboven genoemde adresboeken kunnen we – met inachtneming van de twijfel over de juistheid van de vroegere aanduiding van de huidige Tuindorpweg 2 – van de beide panden een kleine bewonersgeschiedenis schetsen.

Daarbij moet nog worden aangetekend dat vóór 1930, toen in Haren straatnamen en huisnummers werden ingevoerd – er een heel ander systeem werd gehanteerd, gebaseerd op wijken die een letter hadden met een doornummering van de huizen (zie weer bovengenoemde beschrijving van de systematiek van huisnummering op de Old Go website). De panden in Tuindorp, hadden voor 1930 een aanduiding die liep van A594a t/m A703 (waarbij de nummers A596 t/m 598 niet bestonden).

Ervan uitgaande dat de bewoners van Tuindorp 22 en 23, Bril en Noteboom, tussen 1929 (toen in de adresgids de oude nummering werd gehanteerd) en 1932 (toen er was omgenummerd) niet zijn verhuisd, kunnen we vaststellen dat Tuindorp 22 voorheen als nummer A647 had, en dat Tuindorp 23 eerder A646 was.

Spoorlaan 1
(tot 1930: Haren A647; van 1930-1951: Tuindorp 22)

1927: H.W. Kuiper, ambt. N.S.

1929: Th. Bril, stationsambt. N.S.
(H.W. Kuiper komt in het adresboek van 1929 niet meer voor)

1932: T. Bril (nu zonder h), stationsambt. N.S.

1935: J. van der Meer, rietdekker (opvallend: geen spoorbeambte)
(T. Bril was ondertussen verhuisd naar Stationsweg 48, nu Middelhorsterweg 10)

1941: G. Eisses, reiziger (vermoedelijk wordt hiermee bedoeld handelsreiziger, vertegenwoordiger)
( J. van der Meer komt in het adresboek van 1941 niet meer voor)

1947: G. Eisses, nu wordt als beroep ‘grondwerker’ vermeld

1966: J.H. Nieborg (in het adresboek van 1966 worden geen beroepen meer vermeld)
(waarheen G. Eisses ondertussen is verhuisd, is o.b.v. de adresboeken niet met zekerheid te achterhalen; in de gids van 1966 komt 5 keer een G. Eisses voor)

Tuindorpweg 2
(tot 1930: Haren A646; van 1930-1951: Tuindorp 23)

1927: geen vermelding te vinden

1929: H. Noteboom, wagenlichter N.S.

1932: H. Noteboom, wagenlichter N.S.

1935: geen bewoner vermeld
(H. Noteboom is in 1935 niet meer in het adresboek opgenomen)

1941: J.H. van Minnen, autohandelaar

1947: J. Miedema, arb. rang. N.S. (arbeider/rangeerder?)

1966: B. Waijer of Wayer (beide spelwijzen komen voor; de eerste in het overzicht per straatnaam, de tweede in de alfabetische lijst)

 

Zo zien we dat er – mede door een andere kijk op privacy dan we tegenwoordig hebben – gemakkelijk een stukje geschiedenis valt te reconstrueren van een willekeurig adres in de voormalige gemeente Haren.

 

De informatie uit dit stukje is grotendeels gebaseerd op informatie afkomstig van de website van Old Go (zie de ingevoegde links).

De algemene paragraaf over Tuindorp is ontleend aan “Tuinstad Haren; bouwlust in de jaren ’30” van Joost Kingma (1e druk, 2008), die de pagina (p. 69) over Tuindorp op zijn beurt weer heeft ontleend aan de uitgave “Van Tuindorp tot Oosterhaar” van Buurtvereniging Ons Belang, 1990.

Verder Bericht

Vorige Bericht

© 2025 - Haren in Foto's